سبک زندگی سالم
کمر درد
اسفند
کمردرد به‌ندرت ناشی از یک حادثه و یا یک مصدومیت است. ممکن است کمردرد به علت یک کشیدگی ساده شروع شده باشد.
باگذشت زمان عوامل دیگری مانند رانندگی طولانی، خم‌شدن‌های زیاد و یا بلندکردن مکرر اجسام سنگین کمردرد را تشدید می‌کند.
هنگامی که تمام علل در کنار یکدیگر قرار بگیرند مشکل قابل‌توجهی را به وجود می‌آورد. رمز برخورداری از یک کمر سالم حفظ تعادل و توازن ستون مهره‌ها در طولانی‌ترین زمان ممکن است.
ستون فقرات انسان همانند یک ستون عمودی وزن بدن را حفظ می‌کند. حال‌آنکه ستون فقرات حیوانات هم مانند یک ستون افقی وزن بدن را حمایت می‌کند.
هروقت که می‌ایستیم و یا می‌نشینیم کمر برای حمایت ساختمان سنگین بالاتنه پیوسته باید برحسب نیروی جاذبه زمین عمل کند. ستون فقرات طبیعی ۴ قوس ظریف و پیوسته دارد که به کاهش شدت ضربه کمک می‌کند و موجب انعطاف‌پذیری می‌شود.
عوامل غیر شایع کمردرد
- تولدهای ناقص
- مشکلات یا تغییرات سوخت و سازی
- عفونت‌ها
- تومورها و مشکلات روان‌تنی
استرس و تغذیه ضعیف در فرد مبتلا به کمردرد می‌تواند مشکل وی را تشدید نماید.
تأثیر مجموعه‌ای از عوامل همچون وضعیت بدنی ضعیف، مکانیک غلط بدن، عادت‌های پراضطراب شغلی و زندگی، کاهش آمادگی جسمانی، مشکلات مربوط به کمر را به وجود می‌آورد.
به هراندازه که می‌توانید آنها را حذف کنید تا یک کمر سالم داشته باشید.
علل کمردرد
- اختلال دیسک بین مهره‌ای
دیسک‌های بین مهره‌ای خصوصاً در ناحیه کمری تحت‌فشار هستند. این فشار باعث می‌شود که به‌تدریج میزان مایع دیسک کم و ترک‌هایی درون آن ایجاد شود
این ترک‌ها می‌تواند موجب ایجاد کمردردی شوند که حداکثر تا زانو منتشر شوند؛ اما موجب خواب‌رفتگی پاها نمی‌شود.
انواع دیسک
- دیسک سالم
- دیسک کم آب (پیری دیسک)
- دیسک بیرون‌زده خفیف
- دیسک بیرون‌زده شدید
- ازبین‌رفتن دیسک و کاهش فاصله بین مهره‌ای
- ازبین‌رفتن دیسک و کاهش فاصله بین مهره‌ای با تشکیل خارهای استخوانی خفیف
- ازبین‌رفتن دیسک و کاهش فاصله بین مهره‌ای با تشکیل خارهای استخوانی شدید
درد سیاتیک
گاهی هسته دیسک از طریق ترک‌های موجود در دیسک خارج می‌شود و روی نخاع یا ریشه‌های نخاعی فشار می‌آورد
معمولاً در این موارد کمردرد خفیف است و مشکل بیمار درد یا خواب‌رفتن یک یا هر دو اندام تحتانی (پاها) است.
اگر فشار وارده به این ساختمان‌ها خیلی شدید باشد می‌تواند باعث فلج، بی‌حسی یا اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع گردد.
آرتروز ستون فقرات
پیرشدن ستون فقرات می‌تواند سبب ایجاد درد شود در این موارد بیمار پس از مدتی بی‌حرکتی (خصوصاً پس از خواب) احساس سفتی و خشکی در ستون فقرات دارد.
در آرتروز ستون فقرات سطوح مفصلی صدمه‌دیده و حالت غیرطبیعی و با خارهای استخوانی به خود می‌گیرند که حرکت را برای فرد بسیار مشکل می‌کند.
تنگی کانال نخاع
این عارضه می‌تواند سبب کمردرد یا انتشار به یک یا هر دو اندام تحتانی شود. معمولاً بیماران از درد در هنگام ایستادن و یا راه‌رفتن شکایت دارند این درد با نشستن بهبود می‌یابد.
اختلال در مفاصل کوچک ستون فقرات
مهره‌ها توسط دیسک و مفاصل کوچکی به نام فست به همدیگر متصل می‌شوند. این مفاصل به علل مختلف ممکن است دردناک شوند درد این مفاصل نیز شبیه درد دیسک است. (درد کمر حس می‌شود و ممکن است به یک یا هر دو اندام تحتانی انتشار یابد).
مهم‌ترین علل دردناک شدن این مفاصل عبارت‌اند از
آرتروز و اختلال عملکردی
شکل باید بدهند
رگ‌به‌رگ شدگی
همان‌طور که گفته شد لیگامان‌ها و عضلات مهره‌ها را روی یکدیگر حفظ می‌کنند.
گاهی به علت ضربه مستقیم یا برداشتن اجسام سنگین این لیگامان‌ها دچار کشیدگی می‌شوند و یا ایجاد درد می‌کنند.
پارگی
اگرچه کشش کمر خودبه‌خود حل می‌شود؛ اما پیچش یا پارگی کمر کاملاً متفاوت است. در این مورد لیگامان‌ها، عضلات و الیاف پارگی پیدا می‌کنند و در نتیجه خون و مایعات دیگر از ناحیه صدمه‌دیده وارد بافت‌های مجاور شده و درد فوری ایجاد می‌کند.
دررفتگی دیسک
بدون شک دیسک درنمی‌رود و مجدد به‌جای خود بازنمی‌گردد. امروزه کمبود فعالیت بدنی، حالت‌های غلط ایستادن، نشستن و فشارهای روحی – روانی سبب بسیاری از کمردردها می‌گردد. دیسک دررفته؛ یعنی که یک دیسک بین مهره‌ای به طور کامل یا ناقص از بین رفته باشد.
در واقع باید گفت که دیواره دیسک صدمه می‌بیند در این زمان قسمت مرکزی دیسک که حالت ژلاتینی دارد از مهره خارج می‌شود و به این حالت دیسک دررفته می‌گویند.
تخریب دیسک باعث سه مشکل اصلی می‌شود
- کیفیت کمک‌فنری دیسک را از بین می‌برد
- تعادل ستون فقرات به هم می‌خورد
- روی عضلات و رباط‌ها فشار زیادی وارد می‌شود
کمردرد روانی
مشکلات اعصاب و روان از مسائلی است که باعث کمردرد می‌گردد که در این موارد بهتر است با یک روانکاو مشورت شود.
درد سیاتیک از کجا می‌آید؟
شایع‌ترین علت بیماری سیاتیک بیرون‌زدگی دیسک بین مهره‌ای و فشار آن بر روی ریشه‌های عصبی است که به آن فتق دیسک بین مهره‌ای نیز گفته می‌شود.
دیسک‌های بین مهره‌ای صفحاتی از جنس غضروف هستند که مهره‌ها را از هم جدا می‌کنند. دیسک‌های سالم ستون مهره‌ها را انعطاف‌پذیر نگاه می‌دارند و کمک می‌کنند تا مهره‌ها بتوانند بر روی‌هم به‌راحتی بلغزند.
با افزایش سن این دیسک‌ها شروع به تحلیل‌رفتن می‌کند و خشک و تا حدی شکننده می‌شوند.
این مسئله موجب بیرون رانده‌شدن دیسک از محل خود (فتق) و فشار آن بر روی ریشه عصبی و در نتیجه بروز علائم بیماری سیاتیک می‌شود.
البته به‌غیراز فتق دیسک بین مهره‌ای عوامل دیگری نیز باعث ایجاد درد سیاتیک می‌شوند؛ مثلاً تنگی ستون مهره‌ها در قسمت کمری و نیز بیماری اسپوندیلولیزیس (که در آن یک‌مهره به‌آرامی بر روی مهره دیگر روبه‌جلو می‌لغزد) می‌توانند باعث ایجاد علائم بیماری شوند.
نشانگان پریفورمیس هم نام اختلالی است که در اثر اسپاسم عضله‌ای با همین نام ایجاد می‌شود.
این عضله در نزدیکی عصب سیاتیک قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر روی عصب و بروز درد سیاتیکی می‌شود.
سایر علل ایجادکننده بیماری سیاتیک عبارت‌اند از:
تومورهای نخاعی که بر روی ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کنند.
سوانحی نظیر تصادف با اتومبیل و یا ضربه به ستون مهره‌ها که موجب آسیب به اعصاب می‌شوند
تومورهای خود عصب سیاتیک که البته بسیار شایع هستند نیز از عوامل مهم به‌حساب می‌آیند
در برخی موارد هم هیچ علتی برای بیماری سیاتیک یافت نمی‌شود.
مهم‌ترین علل و عوامل خطر برای بیماری سیاتیک عبارت‌اند از
سن: تغییرات وابسته به سن در ستون مهره‌ها شایع‌ترین علت بیماری سیاتیک هستند تحلیل‌رفتن دیسک‌های بین مهره‌ای کمری از سن ۳۰ سالگی شروع می‌شود؛ ولی تنگی‌های ستون مهره‌ای که یک علت دیگر بیماری سیاتیک هستند اغلب افراد را در سنین بالاتر از ۵۰ سال درگیر می‌کنند.
شغل: افرادی که شغل آنها نیاز به چرخش‌های مکرر کمردرد، آنهایی که بارهای سنگین حمل می‌کنند و کسانی که به مدت طولانی رانندگی می‌کنند بیشتر از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می‌شوند.
فعالیت بدنی: افرادی که برای مدت‌های طولانی می‌نشینند و یا شیوه زندگی بی‌تحرک را دنبال می‌کنند نسبت به افراد فعال‌تر بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
فاکتورهای ژنتیکی: دانشمندان دو ژن را شناسایی کرده‌اند که تصور می‌رود وجود آنها باعث استعداد برخی از افراد به بروز بیماری سیاتیک می‌شود.
علاوه بر موارد فوق افراد مبتلا به دیابت نیز به دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می‌شود بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
علل و عوامل بروز ناهنجاری‌های ستون مهره‌ها
در یک نگاه اجمالی بر تحقیقات می‌توان اصلی‌ترین علل و عوامل را که موجب ناهنجاری‌های وضعیتی در ستون فقرات می‌شوند به شرح زیر بیان داشت
۱-اختلالات ژنتیکی و مادرزادی
مانند کسانی که با انواع انحراف ستون فقرات چون کج پشتی به دنیا می‌آیند.
۲-بیماری‌ها
مانند کسانی که در اثر ابتلا به سل ستون فقرات به انحراف شدید ستون فقرات مبتلا می‌شوند.
۳-صدمات که به عوارض اورتوپدیک و نقص در دستگاه‌های استخوانی – مفضلی یا عضلانی منجر می‌شود.
مانند صدمه‌ای که منجر به آسیب ستون فقرات یا حتی قطع نخاع.
۴-فقر حرکتی و عدم تحرک مناسب که به ضعف عضلانی منجر می‌شود.
مانند کودکانی که بنا به شرایط فیزیکی زندگی امکانات تحرک کمتری دارند و یا افراد انزواطلب، غیرورزشکار و بی‌تحرک که در درازمدت از کارایی عضلات آنها کاسته می‌شود.
۵-عادات نامناسب در ایستادن، راه‌رفتن، نشستن و حمل اشیا سنگین
اشیا سنگین چون حمل کیف‌های سنگین در کودکان دبستانی به‌صورت یک‌طرفه و ممتد که موجب کجی ستون فقرات می‌شود.
۶-شغل و وضعیت‌های غیرصحیح و یکنواخت بدنی و انجام امور روزمره در حالت نامناسب یا فعالیت‌های ورزشی و حرکتی نامناسب مستمر
مانند افرادی که به طور یکنواخت پشت یک دستگاه پرس یا بافندگی می‌ایستند و عمدتاً با یک گروه از عضلات خودکار می‌کنند که این‌گونه مشاغل در برخی اعضای بدن ناهنجاری یا محدودیت حرکتی ایجاد می‌کند.
۷-تقلید از الگوهای حرکتی وضعیت بدنی غلط و نامناسب
غالباً این الگوها درسنین پایین و دوران نوجوانی دیده می‌شود غالباً افراد این الگوها را از رسانه‌های عمومی دیده و سپس آگاه یا ناخودآگاه از آن تقلید می‌کنند در این امر معمولاً از شخصیت‌های اجتماعی، ورزشکاران و یا هنرپیشه‌ها تقلید می‌شود.
۸-استفاده از پوشاک نامناسب
از قبیل کفش یا تجهیزات غیراستاندارد مانند صندلی، میز و نیمکت‌های مدارس به‌ویژه در سنین دبستان و دوران رشد از عوامل مهم محسوب می‌شود.
۹-کمبود محرک‌های رشدی
مانند نور، آب‌وهوای مناسب و محیط و تغذیه نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
۱۰-وضعیت‌های روانی و شخصیتی
مانند افرادی که خجالتی هستند یا افسردگی روحی داشته و بیشتر در وضعیتی به سر می‌برند که سرشان به‌طرف پایین است و این مسئله در درازمدت موجب افتادن سر به جلو، کشیدگی و ضعف عضلات بازکننده سروگردن آنان می‌شود.
۱۱-افزایش وزن
که به منزله عامل مهمی در بروز برخی از عوارض مانند شکم برجسته، لوردوز کمر و به دنبال آن کمردرد است.
۱۲-مسائل فرهنگی و تربیتی
که وضعیت بدنی خاص را ترویج می‌کند که مثلاً راه‌رفتن باحالت شل و شانه‌های افتاده و سر به سمت پایین را حالت تواضع می‌دانند و این خود ناهنجاری‌های ستون مهره‌ها را در درازمدت به همراه خواهد داشت.
۱۳-تیپ بدنی
افراد قدبلند میل افتادن بالاتنه به جلو و ابتلا به گرد پشتی بیشتری دارند به نظر می‌رود افراد عضلانی و با قد متوسط بهترین وضعیت بدنی را می‌توانند اتخاذ کنند.
۱۴-سن
هرچند سن به‌عنوان عامل مستقل کمتر موردبحث قرار می‌گیرد؛ اما در برخی از سنین ابتلا به برخی از عوارض بیشتر است. چنانچه سنین بین ۵ تا ۷ سالگی را اولین دوره تغییر شکل بدن و ۵/۱۰ تا ۱۳ سالگی را دومین دوره تغییر شکل و ایجاد انحرافات بدن نامیده‌اند. همچنین نوعی از عارضه کج پشتی حدود ۱۲ تا ۱۵ سالگی شیوع بیشتری دارد.
از طرفی افزایش سن با تغییرات ساختاری استخوان‌های مهره، عضلات، تاندون‌ها، لیگامنت‌ها و دیسک‌های بین مهره‌ای فرد را مستعد ابتلا به انواع ناهنجاری‌ها و آسیب‌های مزمن و در نتیجه کمردرد می‌کند.
علت کمردردهای زنان
معمولاً انحناهای غیرطبیعی ستون فقرات از سنین کودکی در اثر فقر حرکت، تغذیه نادرست و عدم رعایت اصول بهداشت در طول سالیان رشد به وجود می‌آید.
متأسفانه نقایص جزئی که در سنین کودکی عارض می‌شود و در اکثر موارد به آن توجهی نمی‌گردد باعث ناراحتی‌های شدید می‌شوند.
معاینات پزشکی که از زنان جوان به‌عمل‌آمده نشان می‌دهد که به‌ندرت دردهای کمر آنان علت فیزیولوژیک دارد و یا از ناحیه دستگاه تناسلی به وجود آمده؛ بلکه علت اصلی آن همان ضعف عضلات شکم، پشت و غیرطبیعی بودن ستون فقرات است.
این دردها بخصوص در شب در اثر خستگی عضلات که ناشی از فعالیت روزانه است و صبح‌های زود بلافاصله هنگام ترک بستر احساس می‌شود که معمولاً با شروع فعالیت‌های بدنی روزانه کم‌کم از بین می‌رود و مجدداً هنگام شب در اثر خستگی ناشی از فعالیت‌های بدنی روزانه شروع می‌شود.
همچنین ممکن است کمردرد به دلیل ضعف لیگامان‌های نواحی کمر و لگن در طی بارداری و وضعیت خاصی که زنان باردار برای مقابله با بزرگی رحم و وزن جنین به خود می‌گیرند ایجاد شود.
از جمله علل دیگر که باعث کمردرد می‌شود می‌توان به عفونت و التهاب بافت‌های دستگاه تناسلی، تجمع خون در حفره لگن در هنگام عادت‌ماهانه، جابه‌جایی رحم و فشار بر روی عناصر حفره لگن، زایمان‌های مکرر، چاقی، سرطان بافت‌های تناسلی یا بافت‌های دیگر، یائسگی و پوکی‌استخوان اشاره کرد.
علل فوق باعث می‌شوند که شکم حالت افتادگی به خود بگیرد و عضلات این قسمت دیگر قادر به نگهداری احشا و یا کودک در زمان بارداری نباشد و در نتیجه افتادگی شکم و کشش ستون فقرات به‌طرف جلو زیادتر و باعث خارج‌شدن بدن از حالت طبیعی خود بشود.
نتیجه این حالت به‌وجودآمدن انحناهای غیرطبیعی در نقاط مختلف ستون فقرات می‌شود که پس از گذشت مدت کوتاهی سبب کمردرد می‌شود.
عوامل مهم در بروز آسیب‌های ستون مهره‌ها هنگام ورزش
عواملی مهمی که در بروز آسیب‌های ستون مهره‌ها در هنگام ورزش شناخته شده‌اند به شرح زیر است:
ویژگی‌های ورزشکار از جمله عوامل بسیار مهم در بروز آسیب‌های ورزشی است که عبارت‌اند از:
سن:
افزایش سن احتمالاً با برخی از آسیب‌ها رابطه دارد.
میزان تحرک:
عدم تحرک کافی می‌تواند علتی مهم در بروز آسیب‌ها باشد.
خصوصیات فردی:
که از جمله این خصوصیات می‌توان به خلق‌وخوی و بلوغ اشاره کرد.
تجربه:
معمولاً افراد بی‌تجربه و مبتدی بیشتر آسیب می‌بینند.
سطح تمرینات:
تمرینات سخت بیشتر موجب آسیب می‌شود.
تکنیک:
انجام تکنیک‌های ورزشی به‌صورت نادرست به بروز آسیب‌ها مهم به نظر می‌رسد.
گرم‌کردن:
گرم‌نکردن قبل از فعالیت ورزشی می‌تواند عامل مهمی در بروز آسیب‌ها باشد.
رقابت فشرده:
اگر فواصل رقابت‌ها اجازه تجدید قبا را برای ورزشکار فراهم نیاورد امکان بروز آسیب افزایش پیدا می‌کند.
بیماری:
در بیماری‌های عفونی خطر التهاب عضلات قلب و مفضل افزایش می‌یابد.
رژیم غذایی:
تعادل رژیم غذایی و استفاده کافی از آب و دیگر مواد مغذی جهت پیشگیری از آسیب‌ها ضروری است.
عوامل عمومی:
از جمله از این عوامل می‌توان به استراحت، خواب کافی و اجتناب از مصرف الکل و داروهای غیرمجاز اشاره کرد.
وسایل و امکانات ورزشی از دیگر عوامل مؤثر در ایجاد آسیب‌ها است که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ناکافی بودن وسائل و طراحی غلط و ناقص تجهیزات
- پوشش‌های محافظتی که ممکن است نامناسب، ناکافی و حتی غیرقابل‌استفاده باشد.
- امکانات ورزشی که همیشه متناسب با فعالیت موردنظر نیست.
- نور نامناسب می‌تواند باعث اختلال در بینایی و بروز آسیب شود.
- شرایط نامساعد جوی خطر بروز آسیب‌ها را افزایش می‌دهد.
- استفاده از لباس‌ها و محافظ‌های متناسب با هر ورزش نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- ویژگی‌های ورزش‌ها که متناسب با سطح و انتظارات موجود می‌تواند علت مهمی برای آسیب باشد. هر ورزشی صرف‌نظر از سطح آن از نظر انتظاراتی که در ورزشکاران ایجاد می‌کند و همچنین ویژگی‌های خاصی که موجب بروز آسیب‌های پرکاری و ضربه‌ای می‌شود در نوع خود منحصربه‌فرد است
